Publieke omroepen tegen politici: ‘NPO is onmisbaar voor gezonde democratie’
De omroepen AVROTROS, BNNVARA, EO, Human, KRO-NCRV, NOS, NTR, PowNed, VPRO, Omroep ZWART, Omroep MAX en WNL erkennen dat modernisering nodig is. Maar ‘zo’n hervorming gaat niet over een nacht ijs’, schrijven ze.
Ze doen daarom een beroep op de formerende partijen om zorgvuldig te moderniseren. Dat moet volgens de omroepen gebeuren “op een wijze die een duurzame informatievoorziening voor de komende generaties garandeert”.
De formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB zijn op dit moment in gesprek over bezuinigingen bij de NPO. ‘Een zender eraf, bezuinigingen van miljoenen euro’s. Het zijn forse maatregelen, terwijl een sterke publieke omroep, zeker nu, in tijden van polarisatie en misinformatie, van groot belang is.’
Het is bekend dat de formerende partijen willen sleutelen aan de NPO. PVV heeft in het verkiezingsprogramma aanvankelijk opgenomen dat ze de hele NPO wil afschaffen. VVD wil erop bezuinigen en NSC ziet kans om één televisiezender te laten verdwijnen. BBB is vager en heeft het in de plannen alleen over ‘het waarborgen van persvrijheid en het samenwerken van landelijke en regionale omroepen’.
EO komt met interactieve talkshow Dit is Nederland
Margje Fikse en Hans van der Steeg zijn afwisselend de presentatoren en Dit is Nederland is iedere maandag en donderdag te zien om 17.30 uur. Na de zomervakantie wordt dit zelfs dagelijks. Aan het eind van de middag wordt het nieuws van de dag over onderwerpen die dichtbij de kijker liggen doorgenomen. Ook is er voor mensen thuis volop gelegenheid om mee te doen. Het nieuwe EO-programma is zo het eerste Nederlandse praatprogramma waarin je vanuit de huiskamer direct kunt meepraten.
De presentatoren zijn trots op het nieuwe programma. Margje Fikse: “Het is uniek dat kijkers thuis zo direct mee kunnen praten met de gasten in de studio. Op deze manier kunnen we mensen aan het woord laten, die normaal gesproken niet op televisie te zien of horen zullen zijn.”
Hans van der Steeg staat te trappelen om aan dit nieuwe programma te beginnen. “Vorig jaar maakten we met veel plezier Dit is de Middag. Een programma dat ook het woord gaf aan mensen achter het nieuws. Dat bleek vernieuwend, zelfs Johan Derksen was vaste kijker en fan. In Dit is Nederland komt het panel van Dit is de Middag terug, daarnaast kunnen zelfs de mensen thuis meepraten. En het programma zit nog op een mooier tijdstip ook.”
QR-code
Via een QR-code op het televisiescherm kunnen de kijkers van Dit is Nederland live meedoen met de uitzending. Ze kunnen vragen stellen aan de gasten, hun mening geven over de onderwerpen en stemmen op de stelling van de dag. Iedere uitzending zijn Nederlanders uit het hele land aanwezig om te praten over het nieuws. Daarnaast schuift er ook een nieuwsgast van de dag aan. De studiogasten gaan onder leiding van Margje Fikse of Hans van der Steeg het gesprek aan met de kijkers thuis.
Dit is Nederland is onderdeel van DIT, het online journalistieke platform van de EO. Andere onderdelen van dit platform zijn Dit is de kwestie en verschillende NPO Radio 1-programma’s zoals Dit is de Dag en Geld of je Leven.
Ook nadat een oorlog is gestopt, worden oorlogstrauma’s vaak van generatie op generatie doorgegeven. Om dit bespreekbaar te maken slaan de EO en War Child dit jaar weer de handen ineen.
In Oorlog is Erfelijk worden verschillende generaties die op een verschillende manier met oorlog te maken hebben gekregen geïnterviewd. In elke aflevering zijn twee gesprekken te zien. Op 23 april de gesprekken met Isa Hoes en Evgeniy Levchenko, op 30 april Sahar Meradji en Bert Woudstra en op 7 mei de verhalen van Hans Goedkoop en Naz Kawan. Het drieluik is geregisseerd door Deborah van Dam. De eerste aflevering is dinsdag 23 april om 21.00 uur te zien bij de EO op NPO 2.
Isa Hoes en Evgeniy Levchenko
De Joodse moeder van Isa Hoes zat tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken. Veel familieleden overleefden de oorlog niet. “Ik had een ingewikkelde relatie met mijn moeder. De oorlog was bij ons thuis altijd aanwezig, maar er werd niet over gesproken”, zegt Hoes. “Op dit moment sta ik anders in het leven, dan toen ik dertig was en alleen maar vooruitkeek. Nu vraag ik me af of mijn moeder de traumatische ervaringen aan mij heeft doorgegeven? En wat geef ik door aan mijn kinderen?”
Voormalig profvoetballer Evgeniy Levchenko komt uit Oekraïne: “In mijn vaderland zijn veel mensen al generaties lang getekend door oorlog en conflict. Mijn opa en mijn vader hebben daar last van gehad, maar de oorlog zit ook in mij. Ik doe er nu alles aan om de oorlog niet aan mijn eigen zoon door te geven. Ik wil dat hij opgroeit als een onbezorgd kind.”
Zwijgen
Natascha van Weezel over het drieluik: “Het is belangrijk om inzichtelijk te maken hoelang de effecten van oorlog kunnen doorwerken. Daarom vind ik het essentieel om mee te werken aan Oorlog is Erfelijk. Zelf ben ik het kleinkind van vier Holocaustoverlevenden en behoor dus tot de derde generatie. Thuis voelde ik altijd veel pijn en verdriet. Ik probeerde mijn grootouders gelukkig te maken, maar dat lukte niet. Daardoor had ik het idee dat ik faalde.”
“Daarnaast werd ik angstig, omdat ik had meegekregen dat de wereld een gevaarlijke plek is. Sinds kort ben ik zelf moeder. Ik wil koste wat kost voorkomen dat mijn zoontje óók weer wordt beïnvloed door die oorlog. Als hij oud genoeg is ga ik hem wél de familieverhalen vertellen, maar tegelijkertijd wil ik hem meegeven dat hij niet bang hoeft te zijn voor het leven.”
Bob van der Houven is ook dit seizoen de bekende voice-over van Rail Away. Het programma is vanaf maandag 13 mei dagelijks te zien rond 19.55 uur bij de EO op NPO 2.
Bob van der Houven: “Rail Away inspireert mij, net als vele anderen, om nieuwe landschappen te verkennen. Zo ga ik dit jaar voor het eerst op vakantie naar Denemarken, waar één van de nieuwe afleveringen is opgenomen. Overigens zijn er nergens meer uitzendingen gemaakt dan in Zwitserland. Een land met spectaculaire treintrajecten, schitterende natuur en tal van bezienswaardigheden.”
Door het Rhônedal in Wallis
In de eerste aflevering reist de kijker door het prachtige Rhônedal in het Zwitserse kanton Wallis. Onderweg worden er nog twee tussenstappen gemaakt. De kijker wordt meegenomen in de Zwitserse bergen. We reizen met twee kabelspoorbanen omhoog: van Sierre naar Crans Montana en vanuit St. Luc naar Chandolin.
Van Namen naar Dinant langs de Maas
In deze aflevering worden twee routes in België langs een rivier gevolgd. Het kleine riviertje De Bocq wordt met een nostalgische trein gespot. Ook is er op deze route aandacht voor de Maas. Een van de oudste rivieren ter wereld. Een mooie rit langs het water, die de kijker niet verveelt.
Deens surfparadijs Cold Hawaii
Nieuwe en nostalgische treinen wisselen elkaar af in het prachtige Denemarken. De eerste route begint in de oostelijke havenstad Aarhus, gelegen aan de Baltische Zee. Per spoor wordt de kijker meegenomen naar de Noordzeekust, niet ver van het Deense surfparadijs Cold Hawaii. Daarnaast is in deze aflevering aandacht voor een historische treinroute die begint vlakbij Viborg. Deze gezellige middeleeuwse plaats was meer dan duizend jaar het centrum van de Deense macht. Het is zelfs even de hoofdstad geweest en ook de plek waar door de eeuwen heen minstens 37 Deense koningen zijn gekroond.
Mont-Blanc Zwitserland
De cirkel is rond als in de laatste aflevering weer het prachtige Zwitserland, bekend om zijn iconische treinreizen, in beeld wordt gebracht. In deze aflevering van Rail Away wordt de Mont-Blanc Express trein gevolgd. Het spoor voert onder meer langs de diepe Trient-kloof en de trein maakt een indrukwekkende klim richting station Le Châtelard. Daar aangekomen wachten nog drie korte treinritten naar het mooie stuwmeer van Emosson op bijna tweeduizend meter hoogte.
Kabinet verlengt huidige NPO-concessie met slechts twee jaar
Dat adviescollege, onder leiding van oud-politicus Pieter van Geel, bracht in september een kritisch rapport uit. Daarin staat dat de publieke omroep flink op de schop moet, dat daarvoor van alles moet worden aangepast en dat daar de tijd voor moet worden genomen.
De huidige concessie loopt op 31 december 2026 af en dat is te kort dag om bijvoorbeeld de Mediawet aan te passen en een Autoriteit Publieke Media op te richten, stelt Van Geel in zijn rapport. Het kabinet lijkt dat over te nemen en zal morgen in de ministerraad besluiten om de huidige concessie te verlengen.
‘Zes omroepen’
Normaal gesproken dient de Nederlandse Publiek Omroep eens per vijf jaar een concessiebeleidsplan in. Daarin staat wat er de komende jaren op de publieke tv- en radiozenders te zien en te horen zal zijn. Het kabinet beoordeelt dat plan en geeft op basis daarvan al dan niet een vergunning af voor vijf jaar. Dat proces zal nu dus twee jaar vooruitgeschoven worden.
Het college-Van Geel adviseert onder meer dat de NPO nog maar uit maximaal zes ledenomroepen zou moeten bestaan. Dat zijn er nu tien: AVROTROS, BNNVARA, KRO-NCRV, MAX, Ongehoord Nederland, PowNed, EO, VPRO, WNL en Zwart. Daarnaast vallen de NOS, NTR en HUMAN onder de Nederlandse Publieke Omroep.
De nu formerende partijen willen de publieke omroep ook grondig hervormen. De PVV schreef in het verkiezingsprogramma dat de hele NPO moet worden afgeschaft, de andere drie partijen gaan minder ver. De VVD wil bezuinigen. Wat de NSC betreft verdwijnt er een televisienet. En de BBB spreekt over “het waarborgen van persvrijheid en het samenwerken van landelijke en regionale omroepen”.
Reactie NPO
De NPO zegt in reactie op het bericht van RTL vanmorgen: “De commissie-Van Geel heeft geadviseerd om de huidige concessiebeleidsperiode te verlengen om ruimte en rust te creëren om aan de slag te gaan met de modernisering van het bestel. Dat advies wordt nu gevolgd. Daarna zal de publieke omroep net als iedere vijf jaar een concessiebeleidsplan indienen voor een nieuwe periode van vijf jaar.”
EO en NPO maken lespakket voor middelbare scholen bij serie De Joodse Raad
Leerlingen leren over de historische Joodsche Raad zelf, maar worden ook gemotiveerd om zich in te leven en te verplaatsen in mensen van wie de levens bedreigd worden tijdens een oorlog. Welke keuzes heb je in zo’n onmogelijke situatie? Om de educatieve impact van de serie zo groot mogelijk te maken blijft aflevering 1 langer dan normaal gratis beschikbaar via NPO Start.
De Joodse Raad wordt nu elke zondag door de EO op NPO 1 uitgezonden en scoort wekelijks boven de miljoen kijkers. Kijkers zijn erg onder de indruk en reageren massaal op social media. Ook de vraag of de serie educatief ingezet zou kunnen worden op middelbare scholen komt veel voorbij. Vanaf deze week is er een lespakket beschikbaar voor De Joodse Raad.
Nieuwe generatie
EO-eindredacteur Arnoud Bruinier is verguld met de komst van het lesmateriaal: “Eén van de belangrijkste redenen om deze serie te maken is dat we het verhaal over De Joodsche Raad ook voor nieuwe generaties toegankelijk wilden maken. De Joodse Raad laat zien dat het grootste kwaad zich niet altijd luid en duidelijk aandient, maar juist onderhuids. Aan de reacties merken we dat deze serie actueel is en dit invoelbaar maakt voor veel kijkers. De Tweede Wereldoorlog is dan wel voorbij, discriminatie en buitensluiting van anderen is helaas van alle tijden. Dat er nu een lespakket is, is een bekroning op het harde werk van de makers van deze serie.”
LessonUp
Het lespakket is gebaseerd op de eerste aflevering van de serie, en kan worden behandeld in één lesuur. De les is opgebouwd uit een fragment van zes minuten, tekstslides en een werkblad. De les is via Netwerk Filmeducatie (in samenwerking met Beeld & Geluid) gratis beschikbaar op het platform LessonUp. Het lespakket is geschikt voor (v)mbo-, havo- en vwo-leerlingen in leerjaar 1 tot en met 6. De eerste aflevering van De Joodse Raad is, ter ondersteuning van het lespakket, gratis beschikbaar via NPO Start.
Tijs van den Brink terug met nieuw seizoen God, Jesus, Trump!
Tijs vertelt: “Eerlijk gezegd dacht ik na de bestorming van het Capitool en de ontkenning van de verkiezingsuitslag dat het klaar was met de christelijke steun voor Trump, maar ik heb me vergist.” Voor het vierde seizoen van het EO-programma God, Jesus, Trump! reist Tijs van den Brink naar West Virginia, Utah en Texas. “Om het land beter te snappen, hebben we gekozen voor nieuwe plekken, omdat daar heel concreet een paar actuele kwesties spelen.”
Kolen of energietransitie?
In de eerste aflevering Almost Heaven wordt ingezoomd op de kolenmijnen. Kolen zijn deze verkiezingen een belangrijk onderwerp in West Virginia. President Joe Biden wil het gebruik van kolen afbouwen. Ook hier is de energietransitie hot topic. Maar de inwoners van West Virginia zijn juist bang dat minder kolen leidt tot meer armoede. Daarom staan zij achter Donald Trump, vooral met de hoop dat de kolenmijnen dan wél openblijven.
Voorbereiden op ramp of burgeroorlog
In Utah wonen de meeste ‘preppers’ ter wereld. Preppers zijn mensen die zich voorbereiden op een noodsituatie, als gevolg van een ramp of burgeroorlog. Als er iemand een noodsituatie kan voorkomen is het Donald Trump, denken ze. Sterker nog, een herverkiezing van Joe Biden, zal leiden tot grote problemen. Tijs bezoekt de mensen die zich al voorbereiden op dit noodscenario.
War on woke
In de slotaflevering reist de EO-presentator naar Texas. De meningen over woke zijn in deze staat enorm verdeeld. Tijs maakt van dichtbij mee hoe die woke-oorlog een grote impact heeft op de mensen in Texas. Tijs: “Het ziet ernaar uit dat, na alles wat er het afgelopen decennium rond Donald Trump is gebeurd, opnieuw een grote meerderheid van de orthodoxe christenen in Amerika op hem stemt.”
Het EO-programma God, Jesus Trump! is op 31 maart, 7 en 14 april om 20.20 uur te zien bij de EO op NPO 2.
Arjan Lock in Pasen onder Vuur op zoek naar verhalen van hoop tussen de Israëli en Palestijnen
Mensen met verschillende achtergronden, maar allemaal geconfronteerd met geweld en verdriet. De EO-presentator vertelt: “Ik zie door het verdriet een diep verlangen naar vrede.”
Zakaria
Zakaria is 28 jaar oud en neergeschoten door een Joodse kolonist. Hij kan alleen nog zitten en kleine stukjes lopen; de kogel heeft te veel kapot gemaakt in zijn lichaam. Hij kijkt naar zijn spelende kinderen en daarna dwalen zijn ogen af. “Stukje bij beetje wordt ons land afgenomen.” Zijn vurige wens is dat zijn kinderen in vrede mogen blijven wonen in hun huis. Hij zegt tegen Arjan: “Ik bid voor jouw huis en voor het mijne om vrede.”
Yonatan
Op 7 oktober 2023 schreef Yonatan’s moeder, Vivian Silver, aan hem dat Hamas haar huis binnenviel. Vivian Silver was een Canadees-Israëlische vredesactiviste en vrouwenrechtenactiviste. Ze werd gedood tijdens het bloedbad in Be’eri, een onderdeel van de door Hamas geleide aanval op Israël in 2023. Yonatan: “Mijn moeder leidde een leven vol zingeving. Ze was toegewijd aan vrede. Zij creëerde altijd betekenis in haar leven. Dat is ook hoe ik het wil doen.”
Daniel de Wit was samen met Arjan Lock op reis. Hij meldt: “Filmen was soms wel een uitdaging. In Israel zelf is het betrekkelijk veilig, het leven gaat er gewoon door. Maar we zijn aan aan de rand van Gaza geweest, waar de grond dreunt van de bombardementen en waar Israëliërs rouwen om wat er op 7 oktober is gebeurd. En we zijn ook in Jenin geweest, een Palestijnse stad in het Noorden van de West-Bank waar Jihad en Hamas de dienst uitmaken. Oog-in-oog met ‘verzetsstrijders’, voelden we de oorlog. We mochten hen niet herkenbaar filmen en we werden snel weggestuurd. Nog geen uur na ons vertrek viel het leger er binnen en was er een aanval. Een mensenleven is daar niet veel waard.”
Na Kerst onder vuur is nu Pasen onder vuur te zien op zondag 31 maart om 22.25 uur bij de EO op NPO 2.
De Joodse Raad, historisch vijfdelig drama bij de EO
Dit historische drama onder de vlag van de EO draait om een door de Duitsers ingesteld contactorgaan met de Amsterdamse Joodse gemeenschap: de Joodse Raad dus. Achteraf gezien werd dit instrument verweten te meegaand te zijn geweest met de Duitsers. De serie zoomt daarop in, maar staat vooral ook stil bij de bijna onmogelijke keuzes die de Duitse overheerser de Joodse gemeenschap op het scherp van de snede voorschotelde.
“Ik kende sommige verhalen, maar het fijne wist ik er niet van”, legt regisseur Paula van der Oest uit. “Hoe het precies gegaan was en hoe geraffineerd het Duitse regime te werk ging, is huiveringwekkend.” Scenarioschrijver Roos Ouwehand knikt. Ook zij kende de raden, maar toen ze in 2018 benaderd werd de scripts te schrijven, moest nog veel onderzoek gedaan worden. Met name naar hoe het écht zat. “Het is een heel beladen onderwerp, waar we heel genuanceerd iets over wilden vertellen. Het is daarom ook een langdurig researchtraject geweest. Daarnaast is het een dure serie om te maken. Elk luciferdoosje, elk koffiekopje moet kloppen.”
Fijn palet
Uiteindelijk is De Joodse Raad geproduceerd door Levitate Film in coproductie met de EO en Caviar en ondersteund met een bijdrage van het NPO-fonds, Nederlands Filmfonds Production Incentive en het Vfonds. Een eindproduct met een A+-cast. Zo zijn er rollen weggelegd voor Monic Hendrickx, Claire Bender, Jack Wouterse, Malou Gorter en Pierre Bokma. “Echt geweldig, topacteurs om dit mee te maken”, duidt Van der Oest. “Malou was voor ons echt de perfecte Gertrude van Tijn. Heel straight. Heel recht door zee. En daar tegenover weer de een beetje dromerige Tanya Zabarylo als Mirjam Levie. Een fijn palet.”
Zowel Van der Oest als Ouwehand zijn lyrisch over ‘hun’ acteurs en met name ook over hoofdrolspeler Pierre Bokma. “Ik vind hem uniek in zijn soort. Hij verdwijnt in zijn rol, het is fantastisch wat hij doet.” Ouwehand is het met haar collega eens. “Je kijkt gewoon mee in zijn hoofd. Het is een geschenk dat hij deze rol kon spelen.”
Bokma ís David Cohen, de voorzitter van de Joodsche Raad. Cohen bleef tot het einde toe meebewegen met de Duitse bezetter ‘om erger te voorkomen’. Maar hierdoor hielp hij – zonder dat hij dat als doel had – de Duitsers om meer dan 100.000 Joodse mensen weg te sturen. “Eerst denk je: hoe heeft die Cohen zo’n afschuwelijke rol kunnen spelen”, legt Ouwehand uit. “Maar als je je in hem verdiept, dan kom je erachter dat dit beeld niet klopt. Hij is een beetje pedant en verwaand, ja. Maar het is ook een rechtschapen man, die zich altijd enorm heeft ingezet voor de Joodse gemeenschap. Waarom zou hij tijdens de oorlog dan ineens keuzes tegen zijn ‘eigen mensen’ maken? Hij heeft andere overwegingen gehad en die moeten we laten zien.”
Goed en fout
Daarmee zijn we terug bij het zoeken naar de absolute nuance. En ook terug bij de vooroordelen die men bij de Joodse raden had en nog steeds heeft. Ouwehand: “Mensen vinden het prettig als ze duidelijk kunnen zien wie goed deed en wie ‘fout’ was. Maar zoals bij zoveel verhalen is de werkelijkheid vaak een stuk ingewikkelder. Was het maar zo helder, was het maar zo duidelijk. Wat ik bij deze serie zo belangrijk vind, is dat de kijker zich straks kan verplaatsen in hoe het geweest moet zijn om zo’n raad te leiden. Als je dat probeert te begrijpen, dan kan het bijna niet anders dat je beeld verandert. Dat is bij mij absoluut gebeurd.”
Ook Van der Oest wijst op het immense belang van nuance. “In de oorlog staat alles op scherp en zijn er enorme belangen, dat blijft ook in De Joodse Raad maar terugkomen. Ik denk dat dat het oorlogsgenre ook zo populair maakt: de kijker voelt dat het om leven of dood gaat en de keuzes die daarbij gemaakt moeten worden. In dat kader vind ik het heel fijn dat Rob Oudkerk, een kleinzoon van David Cohen, zo blij is met het eindresultaat. Aanvankelijk zat hij hier niet op te wachten. Zijn leven stond in het teken van zijn opa die – in de ogen van veel mensen – de Joodse bevolking naar de vernietiging leidde. Zijn leven is daardoor getekend. Nu kan hij zien dat het een bijzonder ingewikkelde taak was. Hij kan er met een soort vrede naar kijken.”
Credits
Omroep: EO
Productiebedrijf: Levitate Film
Producent: Alain de Levita, Paula van der Oest, Mark van Eeuwen, Matthijs van Heijningen
Regie: Paula van der Oest
Scenario: Roos Ouwehand, Paul Jan Nelissen
Mede gebaseerd op het boek ‘De Joodsche Raad, het drama van Abraham Asscher en David Cohen’, geschreven door Hans Knoop
Uitvoerend producent: Steven Berendsen, Gerrit Martijn
Productieleiding: Sabine Smits
Eindredactie EO: Arnoud Bruinier
Camera: Coen Stroeve
Montage: Nico Poedts
Gaffer: Erwin Roodhart
Geluid: Joost Roskam
Cast: Pierre Bokma, Claire Bender, Tanya Zabarylo, Jack Wouterse, Malou Gorter, Monic Hendrickx, Els Dottermans, Jakob Diehl, Ellie de Lange, Marthe Schneider
Muziek: Hannes De Maeyer
Visagie: Jacqueline Hoogendijk
Styling: Margriet Procee
Production design: Hubert Pouille
Lengte: 50 minuten
Aantal afleveringen: 5
Aantal draaidagen: 46
Locatie: Nederland
Gedraaid op: ARRI Alexa Mini
Eerste uitzending: 10 maart, 21.30 uur, NPO 1
