Sander Heithuis: “Het gaat er niet om dat je niks meer mag zeggen”
Is een cameraman altijd een cameraman of beter: een cameravrouw of cameramens? En hoe ga je tekstueel om met voornaamwoorden als ‘hij’, ‘hen’ en ‘die’? Het is op vele redacties een levendig thema en lang niet iedereen weet er nog goed – en vooral consistent – mee om te gaan. Bij RTL hebben ze daarom een stijlgids ontworpen: “Een hulpmiddel voor iedere werknemer wanneer-ie vastloopt bij inclusief taalgebruik”, legt communicatie-adviseur Sander Heithuis uit.
Sander kwam tijdens zijn opleiding Genderstudies voor het eerst in aanraking met inclusief taalgebruik. “Taal heeft me altijd beziggehouden en met name toen ik de specialisatie Letterkunde volgde, zag ik er nog meer de waarde van in.” Hij ziet dat inclusief taalgebruik zaken aan de oppervlakte brengt. “Wanneer je in gesprek bent met mensen, kan iemand soms in de verdediging schieten. Maar puur in taal kun je goed zien hoe mensen over verschillende groepen denken en hoe onbewuste vooroordelen toch opeens een rol spelen.”
Hoewel RTL al langer bezig is met onderwerpen als diversiteit en inclusie, is Sanders functie als communicatieadviseur Corporate Social Responsibility relatief nieuw. “Sinds september vorig jaar is het in een vaste strategie gegoten. Het is mijn taak veel maatschappelijke onderwerpen centraler te regelen. Ook om bijvoorbeeld onze content voor mensen met een visuele of auditieve beperking toegankelijk te maken. Ik breng iedereen die daarmee te maken heeft samen, bedenk een strategie en presenteer dat vervolgens bij de directie.”
Hulpmiddel
In dat kader is inclusieve taal als prioriteit aangemerkt. “RTL Nieuws was daarmee al gestart, die hadden al een stijlgids. De nieuwe stijlgids is de basis voor alle producties die onder RTL vallen. Ik vind dat iedere werknemer een hulpmiddel moet krijgen als-ie vastloopt bij inclusief taalgebruik. Het onderwerp leeft gewoon heel erg als je dagelijks met taal bezig bent.”
Waarom het zo belangrijk is? “Dat brengt me bij wat ik eerder zei: met taal kun je onbewuste vooroordelen overbrengen bij de ander. En als je als bedrijf de missie hebt om er écht voor iedereen te zijn, dan is taal een belangrijk middel. Voorbeeld: als we het over een ‘business man’ hebben dan gaat het eigenlijk nooit over een ‘business woman’. Ik zeg niet dat dit beter zou zijn, maar een ‘business person’ is dat in dit geval wél.”
Sander ziet dat er op veel plekken nu nog te veel om de hete brei heen gedraaid wordt. “We voelen dat er bepaalde identiteiten zijn waar we ons voor schamen. Als het bijvoorbeeld gaat om ‘zwart’ als indicator voor een huidskleur dan zijn er altijd mensen die zeggen dat het zo hard of onprettig voelt. Ik snap het, maar vind het tegelijk ook jammer. Laten we het gewoon zo normaal mogelijk maken.”
“We voelen dat er bepaalde identiteiten
zijn waar we ons voor schamen”
Hij bedoelt daarmee dat inclusief taalgebruik ook gewoon gaat om datgene benoemen zoals je het in je hoofd hebt. “Het gaat er niet om dat je niks meer mag zeggen. Dat is misschien wel de grootste misvatting. Mensen denken soms dat ze bij inclusief taalgebruik alleen nog maar horen wat niet meer mag. Maar daar gaat het hele onderwerp niet over.”
Sander haalt een discussiepunt uit de politiek over geboorteaktes aan. “Als daar in plaats van ‘vader en moeder’ in het vervolg ‘ouder 1 en ouder 2’ komt te staan, is de wereld te klein. Maar het gaat er veel meer over dat de situatie passend gemaakt kan worden op hoe het kán zijn. In dit geval hoor je dan sommigen zeggen dat een moeder helemaal geen moeder genoemd mag worden, maar dat is helemaal niet aan de orde. Ik zou zeggen: omarm het, maar verbreedt het in concrete situaties. Dat mis ik vaak in deze discussie.”
Voornaamwoorden
Toch begrijpt Sander ook dat inclusief schrijven discussie oproept, zeker bij de mensen die voor hun werk met taal bezig zijn. “In de media houden mensen van taal, het is hun baan om ideeën om te zetten in taal. Logisch dat ze daar iets bij voelen. Dat is ook niet erg. Kijk, wij hadden ze ook gewoon een stijlgids kunnen geven en klaar. In plaats daarvan kiezen we ervoor om de discussie aan te gaan. Je moet op een gegeven moment alleen wel op een punt komen dat iedereen zich erin kan vinden. Dat bereik je door uitleg te geven bij wat bepaalde gevolgen van inclusief taalgebruik zijn en bovenal ook hoe je het anders kan doen. Gevolgen inzien zorgt voor meer draagvlak.”
Eén van de veelgehoorde kritiek op inclusief taalgebruik is dat het de taal in sommige aspecten minder mooi maakt. “Bij neutrale voornaamwoorden hoor je dat het meest”, merkt Sander. Bijvoorbeeld in een zin als ‘…daar ziet hen opeens een….’ – voor non-binaire mensen. “Het is logisch dat dit wennen is, maar tegelijk vind ik dat het argument gelijkwaardigheid en het bevestigen van een identiteit zwaarder weegt dan een smaakkwestie.”
Het zal tijd kosten voordat iedereen, of in ieder geval een flinke meerderheid, zich thuisvoelt bij inclusief taalgebruik. “In het begin schuurt het en voelt het onwennig. Maar er komt een moment dat je een beetje het sukkeltje bent als je de boot hebt gemist of echt achterloopt. De discussie blijft nog wel even, want er is een grote groep die met de hakken in het zand staat. Met het grote bereik van RTL hopen we het juist gebruikelijker te maken. Uiteindelijk zal het dan ‘normaal’ voelen, daar ben ik van overtuigd. Het is een bewustwordingsproces waar je heel concreet mee aan de slag kunt. Als je maar wil.”
Bron: BM
Foto: RTL
