Taco Tackelt: Collectieve schuld
‘The Voice komt terug: het morele kompas van Peter van der Vorst is wel vaker het noorden kwijt’, kopte Het Parool. In de eindeloze discussie over ‘hoe het verder moet met X, Y of Z’ in medialand zijn we op het punt gekomen dat ‘merken’ en zij die moeten beslissen over die merken het moeten ontgelden. Over het merk ‘Studio Sport’ heb ik niemand gehoord. Maar dat terzijde. We oordelen. Allemaal. Elke dag.
Wie weet echt wat er speelt bij Ongehoord Nederland? Ik heb bedenkingen bij uitingen van Arnold Karskens en de inhoud van de programma’s van ON!. Op borrels babbel ik mee over theorieën. ‘Angstcultuur’, ‘machtsmisbruik’ een ‘coup d’état’ geleid door Forum voor Democratie? Maar ik weet niet echt wat er speelt.
Wie begrijpt dat de Raad van Toezicht van omroep WNL er in eerste instantie voor koos Bert Huisjes te laten terugkeren in zijn functies zonder het rapport openbaar te maken? ‘Buitenstaander-logica’ dicteert dat je of Huisjes laat terugkeren en het rapport niet openbaar maakt met de toelichting: ‘hij kan niet terugkeren maar het is niet zinvol wie dan ook verder te beschadigen door het rapport openbaar te maken’; of hem laat terugkeren en zegt: ‘hier kunt u lezen op basis waarvan we dit besluit hebben genomen’. Maar goed, de ins en outs ken ik niet.
Je kunt iets doen,
je kunt iets laten
doen of je kunt
nalaten iets te doen
Wie weet echt wat er gespeeld heeft op de redacties van ON!, WNL, DWDD, NOS Sport en op de set van The Voice? Dat kan ik u vertellen. U. En ik zeg er meteen bij in andere gremia dan de hiervoor genoemde, ik. In elke organisatie zien ‘we’ ‘dingen’ die we vervolgens bewust of onbewust besluiten ‘te negeren’. We lopen door in ‘de collectief geaccepteerde gebruikelijke pas’.
Je kunt iets doen, je kunt iets laten doen of je kunt nalaten iets te doen. De meesten van ons kiezen – om goede aan onszelf uit te leggen redenen – voor het laatste. ‘Ik kom hem straks weer tegen’, ‘ik ben hier alleen maar leverancier’, ‘het is mijn zaak/taak niet’. Iedereen die zegt nooit een dergelijke overweging in het hoofd te hebben gehad, liegt. In ieder geval tegen zichzelf. Of je nu meewerkt aan een extra termijn voor een al te lang zittende bestuurder of lampen ophangt in een studio en die ene kandidaat wel erg ongemakkelijk zag kijken.
We hebben collectief een matig cultureel waardenstelsel decennia laten bestaan. Als collectieve verantwoordelijkheid bestaat, dan bestaat collectieve schuld ook. Het risico van collectieve schuld is dat niemand zich persoonlijk aangesproken voelt. Behalve zij die in artikelen en aan talkshowtafels veelal ‘ter vermaak’ bij de enkels worden afgezaagd.
‘Cultuurverandering’ laat zich niet vangen in rapporten of regels. Het is geen sticker die je ergens op kunt plakken en die dan zijn werk doet. We moeten ons eerst realiseren dat we vrijwel allemaal – in verschillende gradaties – schuld hebben. Vrijwel niemand gaat vrijuit. Pas dan kan cultuur echt veranderen en kunnen we eindeloze discussies hopelijk voorgoed staken.
Taco Jelgersma
