Taco Tackelt: Pinpas-paradox
‘Krachtens het mondeling contract dat de abonneetelevisie-organisatie FilmNet is overeengekomen met de KNVB, mag de NOS geen integrale vaderlandse voetbalwedstrijden op het scherm brengen’. Aldus NRC op 17 augustus 1985.
Voetbalrechten zijn altijd onderdeel geweest van schermutselingen. Dat komt omdat het product voetbal paradoxale eigenschappen heeft. Het is ‘must have content’ voor aanbieders van televisiepakketten, maar er zijn niet genoeg gezinnen bereid maandelijks 15 euro extra te betalen.
Het beschikken over de rechten maakte van FilmNet noch van latere bezitters als Sport7 een succes. Ook het machtige Fox van Rupert Murdoch, dat de rechten in 2012 voor 1 miljard euro twaalf jaar verkreeg, zag geen kans genoeg abonnees te verwerven. Dit mede omdat ‘alle wedstrijden van de hoogste divisie van het nationaal betaald voetbal’ op de evenementenlijst in de Mediawet staan onder de kop ‘Gedeeltelijke uitgestelde verslaggeving’. De samenvattingen met het bord op schoot waar veel voetvalliefhebbers kennelijk genoeg aan hebben.
Murdoch verkocht een deel van zijn imperium, waaronder de Nederlandse belangen, in 2017 aan Disney dat op het Nederlandse sportproduct haar merk ESPN plakte. Nog immer geconfronteerd met de paradoxale eigenschappen bedacht men het model waarbij elk huishouden met een tv-pakket maandelijks een bedrag betaalt via zijn tv-aanbieder. Of je nu kijkt of niet. De tv-aanbieders (VodafoneZiggo, KPN, Odido en Delta) werden zo tegen wil en dank de pinpas van het voetbal en ‘losten de paradox op’.
Marktomstandigheden veranderen
en mededingingsrecht is complex
ESPN heeft nu kans gezien de voetbalclubs verenigd in de ECV te laten bijtekenen voor een nieuwe periode. Een concurrerend rechtstreeks bod van ‘de pinpas‘ voor deze gelegenheid verenigd in ‘het consortium’ kreeg naar eigen zeggen geen eerlijke kans. Men stapt naar toezichthouder ACM. Men stelt: ‘De exclusieve onderhandelingen zijn (…) in strijd met het kartelverbod. (…) De Eredivisieclubs bieden hun uitzendrechten gezamenlijk aan. Dat mag alleen als er een eerlijk en transparant biedingsproces plaats vindt’.
Praktisch gezien is denk ik sprake van het openbreken en onder deels nieuwe voorwaarden verlengen van een ‘bestaande overeenkomst’. Naar die overeenkomst heeft ACM op basis van eerdere schermutselingen meermaals gekeken. Maar marktomstandigheden veranderen en mededingingsrecht is complex. Je hoeft bijvoorbeeld geen concurrenten te zijn om gezamenlijk ‘mededingen’ te beperken. ACM zal ‘de klacht’ serieus beoordelen. Lawyers paradise.
Voetbal ‘produceren’ is relatief simpel. Als de clubs de rechten zelf houden, gaan partijen als Southfields (productie), EMG (faciliteiten), Ad Alliance (reclameverkoop) en een handjevol presentatoren en analisten wel bellen. En je hebt nog anderhalf jaar de tijd.
‘Het consortium’ lijkt bereid het probleem dat alle voorgangers hadden (distributie en sales) langjarig op te lossen. Maar wat is in de keten de toegevoegde waarde van ESPN? Je hebt met hen geen sterkere positie. Dat partijen als VodafoneZiggo en KPN niet onder de indruk zijn van ESPN en moeder Disney is helder.
De macht zit bij de content. Waarom zou die dan niet zelf ‘de pinpas’ vasthouden? Zouden ECV en Disney ook tegen ‘een biedingsproces’ zijn als men te zijner tijd NPO, RTL en Talpa tegen elkaar wil uitspelen bij verkoop van de samenvattingsrechten?
Taco Jelgersma
