Een goede dood: serie over euthanasie bij BNNVARA

Tien jaar geleden maakte ze al de documentaire Moeders springen niet van flats over haar moeder Willemien die jarenlang kampte met zeer ernstige psychische klachten. Haar euthanasieverzoek werd afgewezen en een paar dagen later sprong ze – met medeweten van Elena, haar zus en haar partner – van de elfde verdieping van een flat.

Ruim twintig jaar na haar moeders wanhoopsdaad onderzoekt Lindemans in Een goede dood wat de praktijk nu is voor de groep mensen die geestelijk lijdt en een acute doodswens heeft. Worden ze gehoord of staan ze er nog vaak alleen voor? Elena Lindemans studeerde Journalistiek in Zwolle en daarna nog in Finland en Belfast. Ze is al bijna 25 jaar documentairemaker bij BNNVARA en presenteert Doctalks op NPO 2 Extra.

Werd je voorstel voor de documentaireserie direct goedgekeurd?
“Zowel BNNVARA als NPO 2 riepen meteen ja. Het is een logisch vervolg op mijn documentaire Moeders springen niet van flats. Ik heb het bedacht toen mijn andere documentaireserie In de TBS vanwege corona lang stillag. De eerste draaidag was eind 2021. Het is een bijzondere maar ook bizarre serie geworden. Regelmatig dachten de crew en ik na een opname: ‘Dit had net zo goed voor de Netflix-serie Black Mirror kunnen zijn’. Daarin wordt getoond hoe het mogelijk in de toekomst eraan toe zal gaan, hoe normaal sommige dingen kunnen worden. Wij vonden vooral zeer indrukwekkend hoe maakbaar de dood voor sommige mensen en artsen al is. Zo zagen we mensen ook helemaal opfleuren toen ze eenmaal wisten dat ze humaan mochten sterven.”

Zorgvuldig
Zo’n serie kun je niet in enkele dagen opnemen…
“Zeker niet. We hebben in twee jaar tijd meer dan vijftig dagen gefilmd. Ik wilde zorgvuldig in beeld brengen wat er in de praktijk gebeurt en we konden regelmatig niet te lang bij mensen terecht. We volgen Pythia (67) en Marte (26) die na jaren wachten euthanasie kregen van een psychiater van het Expertisecentrum Euthanasie (EE). De psychiater van Yvonne (58) besloot zelf – voor het eerst – euthanasie te verlenen. En Wil (78) vond het euthanasietraject ‘om dood te mogen gaan’ zo zwaar dat ze middel X nam.”

Is de euthanasiepraktijk in Nederland anders dan in andere landen?
“Nederland was in 2001 het eerste land ter wereld met een Euthanasiewet. Ruim twintig jaar later staat nog steeds maar een handjevol landen dit toe. Het is kortgezegd niet meer strafbaar in ons land, mits wordt voldaan aan strenge zorgvuldigheidseisen. Zo moet iemand wilsbekwaam zijn en moet sprake zijn van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Dat laatste is voor mensen met psychische problematiek erg lastig om te bewijzen. Psychiaters blijken nog altijd huiverig te zijn om deze mensen euthanasie te verlenen.”

“Veel mensen denken dat als ze in een testament hun levenseindewensen opschrijven, naasten ervoor kunnen zorgen – als ze daar zelf niet meer om kunnen vragen – dat ze euthanasie krijgen. Maar zo werkt het niet: het is niet overdraagbaar. Een kind kan later niet zeggen: ‘Mijn oude moedertje heeft dit zo niet gewild en wil nu graag dood’.”

Pijnlijke situatie
Een verhaallijn uit de serie gaat hier toch over?
“Ja, min of meer. Wij volgen bijvoorbeeld Marij (87) en haar zoon. Zij wilde vanwege haar dementie niet in een verpleeghuis eindigen en sprak daarom al jaren met haar huisarts over euthanasie. Die arts was ertoe bereid maar Marij stelde het maar steeds uit: ‘Pas als ik uit huis moet, dán wil ik euthanasie. Maar nu nog niet’. Ze werd uiteindelijk wilsonbekwaam, gedwongen haar huis uitgezet en toch opgenomen in een verpleeghuis. Daar was ze aanvankelijk redelijk gelukkig maar het ging al snel bergafwaarts, ze vermagerde en zonk steeds dieper weg in haar dementie. Dat was echt een pijnlijke situatie die aantoont dat de zaken niet altijd zo gaan als de hoofdpersonen en hun familie wensen.”

Hoe heeft de opnameploeg het project ervaren?
“Ik werkte met camera- en geluidsmensen die allemaal oude ouders hebben. Zij vonden het lastig om het gesprek hierover aan te gaan: ‘Wanneer vraag je je vader of hij later euthanasie wil of wat er moet gebeuren als hij ernstig gaat dementeren?’ Door het filmen voor deze serie konden ze vertellen wat ze hadden gezien en gehoord en voor ze het wisten was het gesprek hierover toch met de ouders gevoerd. Dat vond ik prachtig.”

Credits Een goede dood
Opdrachtgever: BNNVARA
Producent: BNNVARA
Regie: Elena Lindemans
Dramaturg: Katja Schoondergang
Uitvoerend producent: Sander van den Eeden
Productieleiding: Joyce van der Zalm
Eindredactie: Hein-Jan Keijzer
Redactie: Maartje Bottelier
Camera: Jan Pieter Tuinstra, Lesly Kanters, Rogier den Boer, Jelle Dijkstra, Johan Kezer
Montage: Floor Rodenburg NCE
Geluid: Jillis Schriel, Benny Jansen, Bouwe Mulder
Voice-over: Elena Lindemans
Muziek: Tobias Borkert
Vormgeving: Studio Minsk (Tjako de Weerd)
Lengte: 50 minuten
Aantal afleveringen: 4
Aantal draaidagen: 52
Locatie: van Groningen tot Limburg, van Zuid-Holland tot Friesland.
Gedraaid op: FX9 en Arri Amira
Uitzending: vanaf 6 mei wekelijks bij BNNVARA om 22.10 uur op NPO 2

Bron: BM
Foto’s: Elena Lindemans, Lin Woldendorp