Arjen Lubach: “We zijn als team zelfverzekerder geworden”
Na het succes van Zondag met Lubach zijn de verwachtingen hoog gespannen: gaat het lukken om een dagelijkse show te maken die net zo scherp is en iets toevoegt aan de nieuwsstroom van de dag?
Stan van Engelen, eindredacteur bij de VPRO, is optimistisch. “De sfeer in het team is goed, iedereen is gefocust. Ik heb niet het idee dat ze last hebben van de verwachtingen van de buitenwereld, dit team functioneert juist goed onder druk. En wat het belangrijkste is: ze hebben er heel veel zin in. Ik kom net bij een proefopname vandaan. Daar werd ik heel enthousiast van. Het team is al drie weken uitzendingen aan het maken om goed beslagen ten ijs te komen.”
Van Engelen denkt dat De avondshow met Arjen Lubach stand zal houden tussen het talkshowgeweld op televisie. “Wat Arjen en zijn team doen, is anders dan al die nieuwsprogramma’s. Ze slijpen je geest met humor en weten slecht zichtbare problemen in woorden en beelden te vangen.”
Dagelijks
Ons programma kan niet dagelijks, zei Arjen Lubach in het verleden regelmatig in interviews. “Ik had kunnen weten dat ik dat ooit terug zou krijgen. Dat had ik nooit moeten zeggen”, vertelde Lubach op de seizoenspresentatie van de VPRO. Waarom denkt hij dat het nu wel kan? “We hebben in de tussentijd veel geleerd. Toen we met het eerste seizoen begonnen, zochten we eindeloos naar humor. Een interview met een minister terwijl op de achtergrond iemand van zijn fiets viel, bij wijze van spreken. Nu kijken we eerst naar het onderwerp en daar zetten we onze tanden in. We zijn als team collectief zelfverzekerder geworden. Ook Nederland is de afgelopen zeven jaar veranderd. Er zijn veel meer onlinekanalen die video’s maken, dus er is meer materiaal voorhanden.”
Titel
“We hebben bewust niet voor een titel gekozen met een naamgrapje, zoals Iedere dag met Lubach. Ik wilde dat mijn naam een meer dienende rol zou hebben. We gebruikten als werktitel De avondshow met Arjen Lubach. Dat is er zo ingesleten dat we die titel maar hebben gehouden.”
Vooroordelen
Nu Lubach vaker op de buis komt, zijn er ook meer grappenschrijvers nodig. De selectie was een flinke klus. Afgelopen zomer deed Arjen Lubach een oproep op Twitter, waar maar liefst 3000 enthousiastelingen op reageerden. Zij kregen de opdracht een scène voor het programma te schrijven, maar mochten hun naam, leeftijd of geslacht niet vermelden.
“Uiteindelijk hadden we 1200 pogingen tot comedy op ons bureau liggen”, aldus Lubach. “Ik vond het vooral interessant om te ontdekken wat er klopt van het vooroordeel dat vrouwen minder goed zijn in comedy. En of er mensen met een andere achtergrond of leeftijd uit zouden rollen. Een aantal vooroordelen zijn bevestigd, een aantal ontkracht.”
YouTube
Het YouTube-kanaal van Zondag met Lubach was afgelopen jaar het best bekeken kanaal van de publieke omroep, met 14,8 miljoen wekelijkse kijkminuten. En dat terwijl het programma in maart vorig jaar voor het laatst op de buis was. Het nummer Ga niet naar Nieuwsuur, dat Arjen Lubach samen met Sosha Duysker zingt, is de best bekeken ZML-video van 2021.
Met de komst van Sarah Sylbing, maker van onder meer de bekroonde documentaireseries Schuldig en Klassen, maakt de VPRO een vliegende start in de nieuwe concessieperiode volgend jaar.
Stan van Engelen kondigde afgelopen mei, na tien jaar hoofdredacteurschap, aan eind dit jaar terug te treden als lid van de hoofdredactie van de VPRO om weer dichter naar het maken te gaan. “Met haar ruime ervaring als maker, scherpe journalistieke blik en grote maatschappelijke betrokkenheid is Sarah Sylbing een grote aanwinst voor de VPRO. Ik ben enorm verheugd dat zij mij gaat opvolgen en samen met Willem van Zeeland en Anouk Kamminga de hoofdredactie van de VPRO zal gaan vormen”, aldus Stan van Engelen.
Sarah Sylbing: “De VPRO is een eigenzinnige en geëngageerde omroep – twee eigenschappen waar ik me erg bij thuis voel. Ik verheug me erop om samen met al die talentvolle makers te werken aan een toekomstgerichte omroep, vol programma’s die verrassen, opschudden, ontroeren of laten lachen.”
Sarah Sylbing is geen onbekende voor de VPRO. Vanaf 2009 werkte ze regelmatig voor de omroep voor programma’s als Metropolis, Bikkels en Tegenlicht. “Fantastisch dat we Sarah bij onze hoofdredactie kunnen voegen”, aldus algemeen directeur Lennart van der Meulen. “Haar komst is weer een flinke stap op weg naar een uitgesproken en meer inclusief mediabedrijf. Zij gaat ons zeker helpen om een nieuwe generatie te bereiken met typische VPRO-programma’s.”
Over Sarah Sylbing
Sarah Sylbing (1980) groeide op in Amsterdam, als kind van een Surinaamse vader en een Nederlandse moeder. Na haar propedeuse Spaans en doctoraal Film & Televisiewetenschap haalde ze een master Journalistiek. Sindsdien werkt ze als regisseur en journalist voor radio en televisie en won daarmee vele prijzen, waaronder de prestigieuze Zilveren Nipkowschijf met de serie Schuldig van HUMAN. Daarmee werden Sarah Sylbing en co-regisseur Ester Gould ook Journalist van het Jaar 2016.
VPRO doet ook zelf onderzoek naar omstreden documentaire over Kaag
Dinsdag werd bekend dat D66 zich bemoeide met de inhoud van een televisiedocumentaire over partijleider Kaag, terwijl het kabinet dat eerder ontkende. De ombudsman van de NPO startte direct een onderzoek naar de totstandkoming van de documentaire. Ook het Commissariaat voor de Media komt waarschijnlijk met een onderzoek.
‘De VPRO vindt het van groot belang dat de NPO-ombudsman een onderzoek verricht naar de werkwijze bij de totstandkoming van de documentaire over Sigrid Kaag, nu twijfel is ontstaan over de onafhankelijkheid van de documentaire, en hecht grote waarde aan het oordeel van het onafhankelijke orgaan’, aldus de omroep.
‘De VPRO wil bovendien lessen trekken uit de discussie die is ontstaan na de publicatie van alle communicatie tussen de makers van de documentaire, het ministerie en D66, en wil helderheid scheppen over de integriteit van de omroep en de journalistiek.’ Daarom start de omroep ook een eigen onderzoek.
‘Geen vergaande invloed van D66 op productie’
Volgens VPRO-hoofdredacteur Stan van Engelen zijn een aantal dingen niet goed gegaan, maar hebben D66 en het ministerie van Buitenlandse Zaken geen “vergaande invloed” gehad op de productie. “De scene met de autogordel, waarover veel ophef is, is in de film gebleven zoals de maker het bedoeld had, dat is goed”, meldt hij.
Er zijn wel verschillende aanpassingen gedaan, zoals het verwijderen van shots van met klaarstaande glazen champagne bij een bezoek van Kaag in Niger en een opmerking van haar over partijgenoot Rob Jetten en andere Kamerleden.
Stan van Engelen vindt het begrijpelijk dat Kaag inzage wilde krijgen in de documentaire, omdat ze drie jaar lang zowel professioneel als privé op de voet is gevolgd. “Maar we hadden vooraf beter moeten vastleggen wat er bij de voorvertoning nog wel en niet bespreekbaar was als het gaat om eventuele aanpassingen. De afspraken daarover moeten ook zichtbaar zijn voor het publiek, zodat iedereen weet onder welke werkafspraken de film tot stand is gekomen.”
‘Oordeel moet er snel komen’
Woensdag maakte ombudsman Margo Smit bekend druk bezig te zijn met een onderzoek naar de VPRO-documentaire over Kaag. Normaliter heeft de ombudsman een termijn van drie maanden, maar zo lang zal het deze keer niet duren, verzekert ze. “Dit oordeel moet er gewoon heel snel komen.”
De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) noemde de documentaire eerder al journalistiek gezien geen slimme zet. Vooral de periode waarin die gemaakt is, de verkiezingstijd, kan ervoor zorgen dat de strikte onafhankelijkheid in twijfel wordt getrokken, liet Thomas Bruning, algemeen secretaris van de NVJ, weten.
VPRO-hoofdredacteur Stan van Engelen na tien jaar weer als eindredacteur aan de slag
Stan van Engelen stopt eind 2021 als Hoofdredacteur Media. Hij blijft aan de VPRO verbonden als eindredacteur. Stan van Engelen is sinds 2012 hoofdredacteur. Eerst samen met Karen de Bok en sinds 1 juni 2018 samen met Anouk Kamminga en Willem van Zeeland als driekoppige Hoofdredactie Media. De Hoofdredactie Media is verantwoordelijk voor alle programma’s van de VPRO, zowel voor radio, televisie als online.
Tijdens het hoofdredacteurschap van Stan van Engelen versterkte de VPRO zijn positie als zelfstandige publieke omroep met een onderscheidend en gewaardeerd programmapakket. Stan van Engelen was betrokken bij de ontwikkeling van een groot aantal reis- en geschiedenisseries en nieuwe documentairevormen. Hij bracht daarnaast ook programma’s voor een nieuw en breder publiek, waaronder Zondag met Lubach. De VPRO won in deze periode vijf keer de Zilveren Nipkowschijf.
Stan van Engelen: “Het zijn tien inspirerende, intensieve en bovenal hele mooie jaren geweest. Ik heb veel makers in staat kunnen stellen om te maken wat ze in hun hoofd hadden zitten. Dat heeft veel mooie programma’s opgeleverd. Ik zal straks met een enorm positief gevoel afzwaaien als hoofdredacteur, maar ik kijk er ook naar uit om na tien jaar aansturen weer dichter naar het maken te gaan.”
Over Stan van Engelen
Stan van Engelen is sinds 2000 werkzaam bij de VPRO. Hij begon zijn carrière bij de VPRO als webredacteur van De nieuwe wereld. Hij was eindredacteur van onder meer het VPRO-buitenlandprogramma Metropolis en het digitale kanaal Holland Doc. Sinds 2012 is hij hoofdredacteur. Eerst samen met Karen de Bok en sinds 2018 samen met Anouk Kamminga en Willem van Zeeland.
De serie is te zien vanaf 10 september om 22.15 uur bij de VPRO op NPO 2. Rob van Hattum gaat op pad met toponderzoekers. Samen reizen ze naar bijzondere locaties in onder meer Taiwan, Italië en Kenia. Het zijn plekken die een belangrijke rol spelen in het onderzoek of vakgebied van de wetenschappers. Wat drijft hen? Hoe raken ze geïnspireerd? Wie gingen hen voor? En waar komen hun ‘grote vragen’ vandaan? BM sprak met Rob van Hattum.
Heb je het project zelf verzonnen?
“Ja. Oorspronkelijk heette het Op de schouders van reuzen. Ik wilde wetenschappers volgen en kijken naar de geschiedenis van hun vakgebied. En daarbij stilstaan bij de grote vragen die ze nog hebben, ondanks hun uitgebreide kennis. Toen Stan van Engelen, hoofdredacteur bij de VPRO, dat besprak met Gijs van Beusekom, de netmanager van NPO 2, was er direct enthousiasme.”
Hoe was de samenwerking met regisseur Stephane Kaas?
“Uitstekend. Ik heb veel programma’s in het verleden zelf geregisseerd en het was prettig om voor deze serie met een jonge regisseur te werken, die heeft gezorgd voor een vernieuwende aanpak. Hij heeft ook volop interesse voor wetenschap. Bij dit soort programma’s is het altijd de kunst om het niet te ingewikkeld te maken, maar toch te komen met inhoudelijke elementen die de kijker boeien en verbazen.”
“Op sommige locaties werden deuren geopend die normaal voor bezoekers gesloten blijven”
Waren de onderwerpen ook goed visueel te maken, om te voorkomen dat er steeds pratende hoofden in beeld zijn?
“Absoluut. Daarom zijn we met de wetenschappers naar bijzondere locaties gegaan. Plekken die verband houden met hun kennis, maar waar ze nog nooit geweest zijn. Het leuke was ook dat op sommige locaties deuren werden geopend die normaal voor bezoekers gesloten blijven. Op die manier worden de uitzendingen ook visueel interessant en voorkom je dat hoofdzakelijk talking heads in beeld zijn.”
Wetenschapper Arwen Deuss, Rob van Hattum, Jackó van ‘t Hof en Mike van der Sluijs in de Pyreneeën.
Hoe zijn de acht toponderzoekers geselecteerd?
“Dat was nog een lastige klus, we wilden vier mannen en vier vrouwen. Ook de diversiteit was een aandachtspunt. Het ging er niet om dat ze in uit Nederland afkomstig moesten zijn, maar dat ze wel Nederlands spreken om zo dicht mogelijk bij de kijker te blijven. Het feit dat het een Nederlandstalig programma is, betekent wel dat we de serie niet zo makkelijk kunnen verkopen aan buitenlandse omroepen. Maar dat is van ondergeschikt belang.”
Hoe lang zijn jullie bezig geweest met de opnamen en de montage?
“De eerste proefopnamen waren al in december 2018. Daarna zijn we zijn in mei 2019 begonnen met de echte opnamen. Er waren tien opnamedagen per aflevering. In september vorig jaar zijn de laatste opnamen gemaakt en daarna volgde de montage. Er is flink gereisd, we zijn met de ploeg naar de Verenigde Staten, Kenia, Frankrijk, Engeland, België, Denemarken, Spanje, Taiwan en de Filipijnen geweest. En we hebben uiteraard in Nederland gedraaid. Voordeel is dat we steeds werkten met dezelfde crew, waardoor je goed op elkaar bent ingespeeld en niet steeds van alles hoeft te overleggen.”
Wetenschapper Fred Spoor, Jackó van ‘t Hof en Dennis Kersten in Kenia.
Naast je werkzaamheden voor de VPRO ben je Chief Science Officer bij NEMO Science Museum. Hoe combineer je die functies?
“Dat is goed te doen, mijn werktijden bij NEMO zijn tamelijk flexibel. Ik ben bij het museum in 2000 gestart. Er waren toen te weinig bezoekers, 140.000 per jaar. Daarna hebben we de formule flink aangepast en in 2019 was het bezoekersaantal gestegen tot 665.000. Maar nu moest het museum door de coronacrisis maandenlang sluiten. Ik hoop van harte dat het bezoek weer aantrekt en dat NEMO zijn positie kan handhaven.”
Ga je binnenkort nog een nieuw programma maken?
“Dat is wel de bedoeling. Ik word dit jaar 65 en mag nog anderhalf jaar doorgaan bij de VPRO. Er ligt nu een voorstel voor een nieuw NPO 3-programma, om onderwerpen op het gebied van nieuwe technologie inzichtelijk te maken voor de kijker. Vreemd genoeg bestaat een dergelijk format momenteel niet bij de NPO. Jaren geleden heb ik voor de NOS het programma Qwerty gemaakt, over de opmars van computers en de gevolgen daarvan voor de samenleving. Daarna zijn er geen vergelijkbare programma’s geweest, ondanks de grote invloed die technologie heeft op de maatschappij. Het nieuwe NPO 3-programma wordt waarschijnlijk gepresenteerd door wetenschapsjournalist Anna Gimbrère.”
Over Rob van Hattum
Rob van Hattum maakt al bijna veertig jaar radio- en televisieprogramma’s over wetenschap en technologie en is eindredacteur geweest van VPRO-programma’s als Noorderlicht, Labyrint en de Nationale Wetenschapsquiz. Laatstgenoemde presenteerde hij ook een aantal keren. Daarnaast heeft hij diverse spraakmakende documentaires gemaakt voor VPRO Tegenlicht waaronder recentelijk Vleeskwekers en Deltaplan Waterstof. Zijn programma’s wonnen verschillende nationale en internationale prijzen. In 2012 kreeg hij van NWO en de KNAW de Eurekaprijs voor zijn gehele oeuvre. Naast zijn werkzaamheden voor de VPRO is hij Chief Science Officer bij NEMO Science Museum.
Credits Grote Vragen Omroep: VPRO
Producent: VPRO
Regie: Stephane Kaas
Scenario: Rob van Hattum en Stephane Kaas
Productie: Bircan Ünlü
Eindredactie: Geert Rozinga
Redactie: Olaf Oudheusden, Juul van der Laan, Arnout Arens
Redactie stagiaire: Chloé Statia
Camera: Stef Tijdink, Jackó van ‘t Hof
Montage: Tim van der Maden, Sander Cijsouw, Rémi van der Heiden
Geluid: Mike van der Sluijs e.a.
Presentatie: Rob van Hattum
Voice-over: Rob van Hattum
Sponsor/adverteerder: Vereniging van Universiteiten
Lengte (in minuten): 45
Aantal afleveringen: 8
Aantal draaidagen: 10 per aflevering
Locaties: VS, Kenia, Frankrijk, Engeland, België, Denemarken, Spanje, Taiwan, Filipijnen, Nederland
Gedraaid op: Sony F5
Website: www.vpro.nl/grote-vragen
Eerste uitzending: 10 september, 22.15 uur, NPO 2
Bron: BM/Peter Dekker
Foto’s: Jackó van ’t Hof, Stephane Kaas, Rob van Hattum
VPRO ziet af van uitzending Tegenlicht: China Restart
De reden hiervoor is dat de redactie over sterke aanwijzingen beschikt dat personen in China door de uitzending gevaar zouden kunnen lopen. De aflevering had een inkijkje moeten bieden in het leven van inwoners van de Chinese stad Wuhan, waar het coronavirus begin dit jaar voor het eerst werd geconstateerd.
Stan van Engelen, Hoofdredactie VPRO: “Wij betreuren zeer dat wij niet in staat zijn om zoals gepland te berichten over de situatie in China na de lockdown. De VPRO staat voor onafhankelijke journalistiek en is bereid zeer ver te gaan om nieuwe verhalen en perspectieven te brengen, maar we trekken een grens waar de veiligheid van mensen in het geding is.”
In de uitzending worden inwoners van Wuhan gevraagd naar de lockdown en de huidige situatie daar, nu het leven in de stad weer op gang komt. Tegen wie de dreiging precies gericht is, blijft onduidelijk. De redactie wil nu niet verder ingaan op de kwestie, maar is daar later wel toe bereid, schrijft NRC Handelsblad.
Er bestaan al langer zorgen over de Chinese censuur van corona-informatie. Zo raakten recent meerdere burgerjournalisten vermist die kritisch waren geweest over de aanpak van het coronavirus in het land.
In plaats van China Restart zendt VPRO Tegenlicht op 26 april Rebellen tegen reclame op NPO 2 uit, een uitzending die vlak voor de coronacrisis is geproduceerd.
Maar om van stilstand geen achteruitgang te maken, is een multimediale koers ingezet. Inclusief nieuwe werkwijze, die – lang leve de structuur – met tientallen memo’s op een glazen kantoorraam pronkt. Van Engelen grapt: “Alles begint op geeltjes! We zitten middenin een veranderfase waarin we proberen de schotten tussen televisie, radio en online weg te halen.”
Hoe gaat dat in zijn werk?
Van Engelen: “Binnen elke afdeling schuilen expertises die je nodig hebt om producties beter bij het publiek te krijgen. Die specialiteiten moeten we bundelen. Het kwam weleens voor dat iemand van Social Media pas aan het eind van de rit nog ingeschakeld werd om mee te denken. Nu is hij of zij er vanaf de kick-off bij om te kijken wat bijvoorbeeld online meer mogelijk is. Iedereen moet zich betrokken voelen, ik wil dat hier een teamspirit heerst.”
Kamminga: “Het verschilt natuurlijk wel per productie, want sommige titels lenen zich er nu eenmaal heel goed voor. Neem nou #followme. In deze documentaire, waarin we ons focussen op de financiële wereld achter Instagram, begonnen we met teasen op Instagram, daarna op televisie en vervolgens publiceerden we de complete productie weer op Instagram.”
“We zijn écht een team”
Drie kapiteins, één schip
Met de nieuwe hoofdredactie hoopt de VPRO haar publiek beter via verschillende platforms te bereiken. Maar werkt dat eigenlijk wel, drie kapiteins op één schip? Van Engelen plagend: “Spannend, toch? We kunnen elkaar zo mooi corrigeren.” Dan serieus: “De verantwoordelijkheden per individu zijn heel duidelijk. We zijn écht een team. Het fijne van de brede bezetting is dat je een lopend gesprek over de ingezette koers voert. Een dag bestaat toch uit veel keuzes maken: welk plan voeren we uit, welke maker kiezen we, wanneer verschijnt het programma? Het is prettig om die knopen niet alleen door te hoeven hakken. En, ook niet onbelangrijk, het past bij de VPRO: een niet eenduidige, maar juist kleurrijke club. Een uitzending van VPRO Boeken kan prima naast een absurdistisch animatieprogramma bestaan. Die veelkleurigheid zie je terug in de hoofdredactie: VPRO’ers in hart en nieren, die kijken waar het nieuwe zit, mooie dingen willen maken en daarmee het publiek bereiken. Met die filosofie ben ik opgegroeid en dat draag ik elke dag op mijn werk uit.”
Wat is de taakverdeling?
Willem van Zeeland: “Ik richt me op de radiotitels en kunst en cultuur. Vanuit mijn tijd bij 3voor12 ben ik gewend online first te denken. Niet vanuit een specifiek tijdslot. Ik denk dat we met die denkwijze ook meer bereik kunnen genereren en daarop campagnes af te stemmen. Die zijn nu nog te veel lineair ingestoken. Laat mensen met één muisklik bij de content komen waar je naar verwijst.”
Kamminga: “In mijn portefeuille zitten de NPO 3-, jeugd-, drama- en online titels. Met Bella Boender richt ik me verder nog op programma- en talentontwikkeling. Zo valt Dorst, een plek voor jonge makers met nieuwe ideeën, ook in mijn takenpakket.”
Van Engelen: “Voor mij blijven dan de NPO 1- en 2-programma’s over. Denk aan VPRO Boeken, Vrije Geluiden, Buitenhof, Tegenlicht en de reisjournalistiek.”
“Als je een keertje je zin niet krijgt, geef dan een ander zijn zin”
Hoe worden keuzes gemaakt?
Van Zeeland: “We proberen altijd boven tafel te krijgen wat de onderlinge argumenten zijn om iets wel of niet te doen. Op basis daarvan komen we tot het juiste besluit. En als we er écht niet uitkomen, dan eindigt de discussie toch altijd met het maken van een keuze, niet met een compromis. Als je een keertje je zin niet krijgt, geef dan een ander zijn zin. Ga niet allebei half tevreden zijn. Dat werkt niet.”
Van Engelen: “De basis is er en we weten van elkaar heen goed waar we naartoe willen. Er zijn genoeg wegen om daar te komen.”
Het Lubach-effect
De komst van Kamminga moet voor een stevige impuls van de verdere verjonging van de omroep zorgen. Als eindredacteur van muziekplatform 3voor12 maakte Van Zeeland zich sterk voor een multimediale organisatie die het publiek opzoekt en betrekt. Succesvol voorbeeld: Zondag met Lubach. Van Engelen haakt in: “Het tweede seizoen toonde aan dat ZML kan groeien op televisie én op YouTube. Vanaf de Trump: America First – The Netherlands Second-video explodeerde het kanaal, maar daarvoor zag je ook al dat de twee platforms hand in hand met elkaar kunnen gaan. Mijn angst was: hoe succesvoller op YouTube, hoe minder goed het scoort op televisie. Het omgekeerde bleek waar.”
Van Zeeland: “Jammer dat de Ster hier nooit op is ingesprongen. We hebben de pre-rolls op het kanaal van Zondag met Lubach ‘uit’ staan, maar ondanks de wettelijke beperkingen was er met betrekking tot eventuele reclame-inkomsten best wat mogelijk geweest. Ik vind dat een gemiste kans.”
Kamminga: “Ik vind een keertje géén reclames ook wel fijn, hoor.”
Van Engelen: “Voorop staat, is dat je wilt gaan waar je publiek zit. En als dat YouTube is, moet de VPRO daar ook zijn. Zes jaar geleden hadden we maar 24.000 subs, nu al meer dan een miljoen. Dat zijn serieuze cijfers.”
In het kielzog van het succes met ZML volgden meer hits op YouTube. Recent publiceerden jullie, in samenwerking met productiehuis HALAL, Joardy Season: een achtdelige online serie gebaseerd op het typetje Harco.
Kamminga: “Toen ik net bij VPRO kwam en hoorde dat ze met de makers in gesprek waren, was ik meteen enthousiast. Die scripts waren zo absurd, maar het is me gelukt het te verkopen. We zijn heel erg tevreden met het eindresultaat. Ik kan alvast verklappen dat er een tweede seizoen komt. Ook als de views tegen zouden vallen, hadden we ermee door gewild. We vinden dat Joardy Season staat voor een soort nieuwe Jiskefet.”
Staat het tegelijk ook symbool voor jullie online ambities?
Kamminga: “Absoluut! De VPRO staat voor meer experimentele programma’s. We krijgen de ruimte om projecten die in eerste instantie misschien te absurd zijn of een onzekere uitkomst lijken te hebben, uit te proberen.”
Van Engelen: “Het hoort bij ons om verschillende gebieden te verkennen. Daar gebruiken we ook het Medialab voor. Een goed voorbeeld was het psychologische experiment Super Stream Me waarin Tim den Besten en Nicolaas Veul hun levens achttien dagen lang openbaar maakten. Bewapend met een camera, die in directe verbinding stond met een live stream op vpro.nl. Dát is typisch VPRO. De afgelopen twintig jaar is de omroep veranderd: we bleven nog weleens in een niche hangen. Nu kijken we veel meer vooruit vanuit het besef dat we elk verhaal willen delen met zoveel mogelijk mensen.”
Kamminga: “We doen er alles aan om een vorm te vinden die een zo groot mogelijk publiek weet te bereiken. Hierin is het tof om nieuwe vertelvormen uit te proberen.”
Van Engelen: “Een programma als Door het hart van China van Ruben Terlou trok meer dan een miljoen kijkers. Dat was toen ik begon bij de VPRO ondenkbaar. We zijn daar ontzettend trots op, maar denken ook meteen na over de volgende stap: hoe zetten we het reisgenre op z’n kop door iets nieuws toe te voegen? Zo reist Ersin Kiris in Ersin in Wonderland vanuit een dubbelrol als journalist én toerist naar populaire vakantieoorden.”
Uphill battle
In de nieuwjaarsspeech van de VPRO gaf algemeen directeur Lennart van der Meulen aan dat het een opdracht van de nieuwe hoofdredactie is om het VPRO-programmapakket de komende jaren te vernieuwen en uit te breiden. Volgens Van Zeeland verschilt dat per genre: “Kijk naar podcasts: een paar jaar geleden is de VPRO daarin gaan investeren. De publieke omroep deed er niets aan, nu wel. We hebben een aantal vaste titels, waarvan een paar prijzen hebben gewonnen en een jonge doelgroep bereikt. Erg waardevol. En die multimediale koers? Die blijft ingezet. In het jaarplan staat letterlijk dat geen enkele titel meer voor maar één platform mag worden gemaakt. Daar houden we ons én de NPO dan ook aan.”
Kamminga: “Al is dat soms lastig. Onze ambitie is om elk project multimediaal in te zetten, maar soms is er alleen budget voor het lineaire deel. Dan nóg bieden we de content ook on demand aan. We kunnen wel dat overijverige jongetje van de klas uitstralen met tientallen breed inzetbare plannen, maar moeten ook realistisch zijn. Er zijn nu eenmaal grote bezuinigingen geweest.”
“We willen niet overkomen als dinosaurussen die hun omroep verdedigen”
En dat verjongen, hoe gaat dat in z’n werk?
Van Zeeland: “Daar is veel discussie over. Sommige ervaren VPRO-leden zijn bang dat we door verjongen het oudere publiek niet meer zien staan. Dat is niet zo. De relatie met de VPRO moet een relatie voor het leven zijn, met content voor jong én oud. Feit is dat de gemiddelde leeftijd van de leden erg hoog is en omlaag mag. Jongeren hebben niet meer de gewoonte om lineair te kijken. Wij moeten dus een extra inspanning leveren om ze te bereiken. Daar zijn we druk mee bezig. Er komt meer budget vrij voor online producties en podcasts.”
Van Engelen: “Dat betekent niet dat we een inhoudelijke knieval moeten doen. Dat is vaak een denkfout die wordt gemaakt.”
Kamminga: “Ik vind ‘verjonging’ sowieso een lastige term. Het is zo moeilijk uit te leggen. Het zoeken naar nieuwe VPRO-gezichten is verjonging, Joardy Season is verjonging, Dorst is verjonging. Het draait allemaal om kansen geven en het gevaar van de bezuinigingen is dat nieuwe talenten juist verloren gaan. Daar moeten we tegen vechten.”
Volgens Van der Meulen is het voor de VPRO dit jaar erop of eronder. Quote: ‘Wij zullen moeten aantonen dat een bestel zonder onafhankelijke omroepen ondenkbaar is. Dat zullen anderen niet voor ons doen. En we zullen het tij moeten keren binnen de NPO zelf. Want we worden door de NPO te veel beperkt in de bijdrage die we kunnen leveren aan het publieke media-aanbod.’ Eens?
Van Engelen: “Weet je wat het lastige is van deze tijd? Wij van de VPRO vinden het belangrijk en relevant wat we doen. Wij komen, in vergelijking met andere omroepen, met dingen die wat spannender en experimenteler zijn. We bieden niet per se de smaak van het grote publiek aan. Dat gaat ons ook goed af, want het heeft tot veel mooie dingen geleid. Als we desondanks hard blijven roepen hoe belangrijk en relevant we zijn, dan gaan mensen ook denken: ‘Ah, daar heb je hen van de VPRO weer. Die proberen hun hachje te redden.’ We willen niet overkomen als dinosaurussen die hun omroep verdedigen. Ik zie het als een uphill battle: er is veel lof over onze titels, maar de weg naar de lancering is er een vol obstakels. Die wil ik met liefde blijven trotseren.”
Anouk Kamminga
Als Hoofd TV bij CCCP bracht Kamminga succesvolle programma’s als RamBam en Streetlab op de Nederlandse buis. Daarvoor was ze als maker en eindredacteur voor de VPRO actief en hield ze zich voornamelijk bezig met programma’s voor de jongere doelgroep. Als eindredacteur van 6pack werkte ze samen met veel jonge talent, iets wat ze in haar rol als hoofdredacteur bij de VPRO ook wil doen.
Stan van Engelen
Al negentien jaar staat Van Engelen op de loonlijst van de VPRO, waar hij begon als webredacteur van De Nieuwe Wereld. Samen met de in 2017 overleden Karen de Bok volgde hij negen jaar geleden Frank Wiering op als Hoofdredacteur Televisie. Tussendoor was hij eindredacteur van onder meer het VPRO-buitenlandprogramma Metropolis en het digitale kanaal Holland Doc.
Willem van Zeeland
Als Hoofd Internet & Innovatie bij de NTR was Van Zeeland verantwoordelijk voor onder meer NPO Focus en SchoolTV. Bij de VPRO was hij behalve eindredacteur van 3voor12 ook coördinator van de cultuurprogrammering. Eerder werkte hij als popjournalist voor OOR, als programmeur bij Tivoli en als programmeur literatuur en wetenschap bij Lowlands.
“Als klein meisje was ik al geïntrigeerd door de programma’s van de VPRO, ze maakten me nieuwsgierig naar de wereld en waren enorm prikkelend”, aldus Nadia Moussaid. “Van de VPRO krijg ik de ruimte om samen verdiepende journalistiek te bedrijven, grote thema’s te onderzoeken en de kijker ook echt perspectief te bieden door het vertellen van nieuwe verhalen. Het mag best schuren, dat past bij mij en ik verheug me erop dat met de VPRO te mogen gaan doen.”
Stan van Engelen, hoofdredacteur VPRO, ziet uit naar de komst van Moussaid. Van Engelen: “Nadia is een veelzijdige én veeleisende journalist. Ze is presentator maar vooral ook een maker en die combinatie past goed bij de VPRO. Nadia is een aanwinst voor Bureau Buitenland en we kijken er zeer naar uit om met haar verrassende en journalistiek spannende tv-series te ontwikkelen.”
Nadia Moussaid (Schiedam, 1984) is journalist en presentatrice en maakt graag programma’s waarin ruimte is voor achtergrond. In 2009 studeerde ze af in sociale en culturele antropologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Ze begon haar media-carrière als researcher en redacteur bij de VPRO en MTNL. In 2013 werd zij presentatrice en maker bij tv-zender AT5 en maakte ze verschillende documentaires.
Van 2016 tot 2018 presenteerde Moussaid het wekelijkse praatprogramma De Nieuwe Maan (NTR) en maakte programma’s voor NPO Radio 1. Ze was anchor voor Brandpunt+ en in de zomer van 2018 presenteerde ze op NPO 1 voor KRO-NCRV de late night talkshow Laat op Eén, waar zij veel lof mee oogstte.
De Hoofdredactie Media wordt verantwoordelijk voor alle programma’s van de VPRO, zowel voor radio, televisie als online. Dit is een volgende stap in de ontwikkeling van de multimediale koers van de VPRO, waarmee de omroep zijn publiek nog beter via verschillende platforms wil gaan bereiken.
Anouk Kamminga heeft als Hoofd TV bij CCCP veel ervaring met het begeleiden van jong talent. Haar komst betekent een stevige impuls voor de verdere verjonging van de VPRO.
Willem van Zeeland, nu Hoofd Internet & Innovatie bij de NTR, werkte al eerder bij de VPRO. Als eindredacteur van muziekplatform 3voor12 maakte hij zich al sterk voor een multimediale organisatie die het publiek opzoekt en betrekt.
Stan van Engelen is sinds 2000 werkzaam bij de VPRO, waar hij in 2012 Hoofdredacteur TV werd samen met Karen de Bok. Voor die tijd was hij eindredacteur van onder meer het VPRO-buitenlandprogramma Metropolis en het digitale kanaal Holland Doc.
VPRO-directeur Lennart van der Meulen: “We hebben een sterk programmapakket met titels als Zondag met Lubach, Bureau Buitenland, 3voor12 en de VPRO reisseries. De opdracht van de nieuwe Hoofdredactie Media is om het VPRO-programmapakket de komende jaren te vernieuwen en uit te breiden. We richten ons op de verdere verjonging van de VPRO en gaan, nog nadrukkelijk dan nu, ons publiek opzoeken op de plekken en platforms waar het zich bevindt.”
Wetenschapper Fred Spoor, Jackó van ‘t Hof en Dennis Kersten in Kenia.
Staat het tegelijk ook symbool voor jullie online ambities?
Anouk Kamminga
Stan van Engelen
Willem van Zeeland
