De toekomst van de NPO

Zoals coffeeshops wel mogen verkopen maar niet mogen inkopen, zo heeft de NPO geen uitzendlicentie en mag ze geen programma’s maken, maar beslist de NPO wel als enige wat wordt gemaakt en vervolgens wordt uitgezonden. Volgens de wet mag de NPO zich niet inhoudelijk met de programma’s van de omroepen bemoeien, maar doet dat natuurlijk de hele tijd, want de NPO gaat over het geld en wie betaalt bepaalt. Daarbij moet de NPO volgens de wet omroepen controleren op doelmatigheid, en dat kan volgens de NPO niet als ze zich niet met de inhoud van de programma’s mag bemoeien.

Het Commissariaat voor de Media moet de NPO weer controleren op het controleren van de omroepen, wat volgens dat CvdM ook niet kan omdat weer niet duidelijk is wat er nou precies met die doelmatigheid bedoeld wordt. Typische Hollandse hutspot, die niet het resultaat is van rijp beraad en constructief overleg, zoals het graag geframed wordt, maar het gevolg van het uitstellen van moeilijke keuzes en werkelijke beslissingen. Net zo idioot als het softdrugsbeleid dus.

De overheid gooit er graag een commissie tegenaan voor advies, de laatste heet Adviescollege Publieke Omroep en kwam eind vorig jaar met een rapport met de welluidende titel ‘Eenheid in Veelzijdigheid’. Ik heb het voor u, beste lezer, proberen te lezen (56 pagina’s!) en kan melden dat het lang en een beetje wollig is, met maar liefst 50 interessante aanbevelingen, waaronder het opheffen van het Commissariaat voor de Media. Helaas wordt niet gekozen voor afschaffen van de omroepen, maar voor meer van hetzelfde, zij het met minder (6 waar het er nu 13 zijn). En in het licht van de aangekondigde kaalslag door de formerende politieke partijen is dit rapport natuurlijk nu al geheel achterhaald .

Ik heb ook nog een paar aanbevelingen, want ik ben heel erg voor een zo krachtige mogelijke publieke omroep. Met voldoende financiering, geleid door een onafhankelijke NPO die alleen op inhoud en kwaliteit bepaalt welke programma’s worden gemaakt en waar die worden uitgezonden. Met de omroepen als productiehuizen, met dezelfde status als andere programma-aanbieders. Geen geforceerde indentiteit die uitgedragen moet worden, geen irritante ledenacties en geen vals beroep doen op het zogenaamd vertegenwoordigen van hele volksgroepen. Iedereen weet dat het onzin is. De VARA is er niet voor de arbeiders (die zitten bij Vandaag Inside), BNN vertegenwoordigt niet de jeugd en de AVROTROS, wie vertegenwoordigen zij in godsnaam? Allemaal onzin. Wie een duidelijke groep wil vertegenwoordigen kan dat tegenwoordig prima op internet doen. Waarom moeten we nog naar katholieke missen kijken als alle katholieke kerken leeg staan? Volkomen achterhaald.

NPO 1 moet de succesvolle, leading amusementszender blijven die het nu is, waar succesvol entertainment ervoor zorgt dat ook naar het nieuws en Op1-achtige opinie-programma’s wordt gekeken. Ik pleit er voor de mogelijkheden voor sponsoring en reclame gelijk te trekken met die van de commerciëlen. Het afschaffen van reclame op NPO 1 slaat nergens op: de kijkers zijn het gewend en de concurrentie doet het ook, en het is het weggooien van geld dat goed gebruikt kan worden. Onder andere voor NPO 2. En niet alleen is er dan minder voor de publieke omroep, er is meteen ook meer voor de commerciëlen, want bedrijven willen adverteren en de reclamebudgetten gaan dus besteed worden.

De publieke omroep wordt dus nodeloos verzwakt, terwijl de commerciële concurrentie meteen wordt versterkt. Niet handig, lijkt me. Wat sponsoring betreft: dat mag bij de publieke omroep in principe alleen bij cultuur en sport, bij de commerciëlen bij alle programma’s. Ook gelijk trekken wat mij betreft, om dezelfde reden: meer inkomsten voor het maken van interessante programma’s. En daarmee wordt meteen een einde gemaakt aan het eeuwige gesoebat en gesjoemel met de nu bestaande regels, waarbij aspirant sponsors van culturele programma’s vreemd genoeg zo slecht mogelijk worden behandeld : het mag niet wervend! En geen bewegend beeld! En al helemaal geen voice over! We willen wel uw geld, maar niet uw logo!

NPO 2 moet daarentegen wat mij betreft weer helemaal reclame-vrij worden, om het kijken naar cultuur, nieuws en documentaires te bevorderen. Dat zijn ‘moeilijker’ programma’s, die heel erg tot de kerntaak van de NPO behoren, veel meer dan het amusement op NPO 1. Deze programma’s verdienen een zo groot mogelijk publiek, en dit kan daarbij helpen. Iedereen die zappt in een reclameblok valt op NPO 2 gegarandeerd in een programma in plaats van in een commercial. En blijft hopelijk hangen, want er is daar veel moois te zien. Sponsoring mag natuurlijk wel, graag zelfs, de extra inkomsten zijn zeer welkom en korte sponsormededelingen (inclusief voice over én bewegend beeld én logo) storen helemaal niet.

En NPO 3 moet natuurlijk gewoon behouden blijven. Als er geen geld is voor volwaardige programmering dan als ideaal herhaal- en ‘overloop’-net. De publieke omroep heeft duizenden uren aan geweldige series, die allemaal herhaald kunnen worden. Maar ook programma’s die onverwacht uitlopen, zoals een belangrijk kamerdebat, een sportwedstrijd of reportages van nationale gebeurtenissen: allemaal op 3. Een flexibele zender dus, ter ondersteuning van de publieke omroep als geheel. En dit net zo in de lucht houden kost ook helemaal niets, zodat meer geld voor de programmering op NPO 1 en NPO 2 overblijft.

In ieder geval mag NPO 3 nooit worden opgegeven, simpelweg omdat het een heel belangrijke en kostbare plek op de afstandsbediening is. Voor NPO 3 geldt hetzelfde als voor de reclame op NPO 1, maar dan in het kwadraat: afschaffen is een ingrijpende en volstrekt onnodige verzwakking van de publieke omroep en een directe en heel riskante versterking van de commerciële concurrentie. Wie dat makkelijk roept, “het kan ook wel met twee zenders” is dus gewoon niet goed bij zijn/haar hoofd.

Goed, genoeg meegedacht over de toekomst van de publieke omroep. Ik ben helemaal niet aan ‘De week van…’ toegekomen, maar u heeft niets gemist, beste lezer, waar ik deze week was regende het alleen maar terwijl in Nederland de zon scheen. Dat deed me verlangen naar ons gave landje, om met de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO te spreken. Inclusief de tv!! En qua mooie afsluiting van mijn tv-carrière: iemand stuurde me deze week de vacature voor een nieuwe directeur voor de VPRO. Dat zou de cirkel pas echt rond maken, aangezien ik daar ooit begonnen ben! Ik ga meteen een brief schrijven!

Marc Nelissen
Programmamaker en studio-eigenaar