Niets voor niets
Op feestjes is de vaste openingsvraag hier in New York ‘Wat doe jij voor de kost?’ en als ik zeg ‘Ik maak documentaires’ dan is het antwoord steevast ‘Any money in that?‘ Want in New York draait alles om de pecunia. Dat is ook wel logisch als je bedenkt dat je voor een pak melk toch een dikke 6 dollar neer moet leggen. Niets gebeurt hier voor niets want alles kost geld. Vraag een Amerikaans productiehuis om een offerte en je krijgt, zoals dat zo mooi genoemd wordt, the works: een estimate met alles er op en eraan: echt álle toeters en bellen. En bijbehorend prijskaartje.
In een stad waar alles continu om geld gaat kan je niet voorbijgaan aan de mensen zonder geld. De New Yorkers met honger zijn zichtbaar in de straten. Sinds de pandemie zijn de rijen bij de voedselbanken en kerken langer dan ooit. Wij hebben er gefilmd, bij een pro-LGTBQ kerk die wekelijks voedsel uitdeelde. De vrouwelijke pastoor en haar partner hielpen zelf iedere woensdag mee. We legden de mensen in de rij uit wat we aan het doen waren en vroegen toestemming om hen te filmen. De wachtenden droegen allemaal mondkapjes en waren daardoor niet goed herkenbaar, wat hielp. Ook vertelden we ze dat we ze niet herkenbaar zouden filmen als ze dat niet wilden. Maar velen spraken geen Engels en vertalen was lastig.
Ik merk dat ik het steeds vaker lastig vind om mensen min of meer ongewild in te zetten voor een verhaal, vooral wanneer je op plekken filmt waar men ongewild in precaire situaties verkeert. Wanneer is zo’n situatie geoorloofd? Of überhaupt, mensen die een dag uit hun leven opofferen om jou een mooi verhaal te laten filmen: wanneer zijn mensen illustratiemateriaal in een informatieve vertelling en wanneer wordt andermans realiteit gebruikt voor het creëren van al dan niet spraakmakende content? Toestemming vragen speelt een grote rol maar vooral ook vooraf afspraken maken over donaties of onkostenvergoeding is denk ik van groot belang.
Wij als makers verdienden dan misschien geen bakken met geld over de ruggen van de nagenoeg onherkenbare, argeloze voedselbank-gangers maar er zat ook zeker ‘no money in that‘ voor hen. Of ben ik inmiddels zo Amerikaans geworden dat niets meer voor niets kan?
De komende dagen komen de verhalen voor deze column uit New York waar ik samen met mijn (camera)man Remco Bikkers nu al zo’n dikke tien jaar met veel plezier woon en werk. We maken verschillende soorten documentaires, series en tv-programma’s door heel Amerika maar ook op andere continenten. Veel van deze projecten worden ook in Nederland uitgezonden.
Ilja Willems
Tv- & documentairemaker en eigenaar Bureau NY