Toeval bestaat niet

Een paar weken geleden pitchte een collega van me het idee om een onderzoek te starten rondom ‘foute boeken’ die Bol.com aanbiedt. Het viel hem op dat in de automatisch gegenereerde lijstjes die je krijgt als je op het platform aan het shoppen bent, foute titels voorkwamen. Toen hij ons een lijstje liet zien van wat voor titels, waren we allemaal geschokt.

‘Holy serpent of the jews’, ‘The six million: fact or fiction?’, ‘Conspiracy of the six-pointed star’, ‘The Jews and their Lies’. Het is een greep uit de antisemitische boeken die mijn collega’s vonden bij de grootste online retailer van Nederland. Behalve dat Joden in de boeken worden gediscrimineerd, is er in een aantal werken sprake van Holocaustontkenning.

Ze vonden 306 boeken van zes extreemrechtse uitgevers, zochten uit hoe deze boeken op de site terecht konden komen (bijeffect van de platformeconomie) en vroegen zich af of Bol.com deze boeken wel mag verkopen. Ze raadpleegden advocaat en bestuurslid bij Federatief Joods Nederland Herman Loonstein die na aanleiding van het onderzoek besloot aangifte te doen tegen Bol.com. Mijn collega Thomas de Beus zat gisterochtend samen met hem bij Spraakmakers om erover te vertellen.

Wederom een mooi onderzoek met veel impact, al waren we niet de eersten die melding maakten van de foute boeken op Bol.com. Tijdens ons onderzoek schreven onze collega’s van Brandpunt+ op 21 februari al over de waarschuwingslabels die Bol.com hanteert en de willekeurige manier waarop de labels worden toegepast. Een dag later publiceerde het AD over de dringende oproep van het museum Auschwitz Memorial aan Bol.com en Amazon om per direct te stoppen met de verkoop van ‘hatelijke, gruwelijke en antisemitische boeken’.

Toeval of niet? Een oud-collega van mij noemde dit altijd ‘morfogenetische resonantie’ – informatie die overgebracht wordt via het morfogenetisch veld, een soort telepathische verbinding / collectief geheugen. Daarom is een kruiswoordpuzzel die ’s ochtends in de krant heeft gestaan ’s avonds makkelijker op te lossen: er hebben al veel mensen over nagedacht en die informatie is opgeslagen in het alomvattende morfogenetische veld. En daarom is een onderwerp zoals de foute boeken van Bol ineens top of mind bij verschillende journalisten.

Morfogenetische resonantie, of is het kunstmatige intelligentie die ervoor zorgde dat verschillende journalisten en organisaties zich bewust werden van de foute boeken op Bol.com? Het waren immers de algoritmes van Bol zelf die onze journalisten ineens de foute boeken lieten zien…
Anyway, toeval bestaat niet!

Marlies van de Meent
Impact producer KRO-NCRV

Toeval bestaat niet

De week van Marlies van de Meent