Van formaat

De British Broadcasting Company, later Corporation, is van enorme betekenis geweest (en nóg) voor het internationale medialandschap. Dramaseries, comedy’s, natuurprogramma’s en amusement… Een wereld zonder BBC is bijna ondenkbaar. Nederland is enorm schatplichtig aan de BBC. Talloze programma’s die hier te zien zijn, en waren, vinden hun oorsprong bij de BBC in Londen.

Het bekendst zijn natuurlijk Dit Was Het Nieuws, Tussen Kunst & Kitsch en Heel Holland Bakt, respectievelijk Have I Got News For You, The Antiques Road Show en The Great British Bake-Off. Maar de voorbije decennia werden veel méér BBC-titels vertaald en omgezet, de een wat meer geslaagd dan de andere. Een overzicht van enkele curieuze, opmerkelijke en soms alweer lang vergeten vertaalslagen.

1 Top of Flop (1961-1965)
Nederlandse (VARA-)versie van het BBC-programma Juke Box Jury (1959-1967) dat op zijn beurt weer was gebaseerd op de Amerikaanse show Jukebox Jury. David Jacobs liet bij de Engelsen de naald in de groef lopen, bij ons deed Herman Stok dat. Maar liefst 44 keer.

2 Zo Is Het Toevallig Ook Nog Eens Een Keer (1963-1966)
Op That was the week that was (1962-1963) gebaseerd satirisch VARA-programma met o.a. Mies Bouwman, Jan Dimitri Frenkel Frank, Rinus Ferdinandusse, Yoka Berretty en Gerard van het Reve.

3 Tot De Dood Ons Scheidt (1975)
‘De Nederlandse Alf Garnett’. Dat is wat Rijk de Gooyer had moeten worden in de KRO-bewerking van Johnny Speights BBC-comedy Till Death Us Do Part (1965-1975). Maar de zesdelige serie onder regie van Berend Boudewijn haalde uiteindelijk het scherm nooit omdat het hoofdpersonage een antisemitisch karakter zou hebben. Later kwam hetzelfde personage terug bij de VARA in een nieuwe versie: In voor- en tegenspoed (1991-1997), opnieuw met De Gooyer. Maar de serie zou hier nooit zo populair worden als de Amerikaanse bewerking All in the family met Archie Bunker.

4 Hoe Bestaat Het (1975-1981)
Het satirische BBC-consumentenprogramma That’s Life was de inspiratie voor de VARA-versie met Joop Brussee, Ati Dijckmeester en Hans Emmering. Nog succesvoller was de KRO-versie Ook Dat Nog! (1989-1999) volgens dezelfde oorspronkelijk Britse formule: op komische wijze consumentenzaken aan de kaak stellen. Het programma werd in 1990 bekroond met de Gouden Televizier-Ring en liep maar liefst 15 jaar. Het BBC-origineel met Esther Rantzen deed daar nog een schepje bovenop, want in Groot-Brittannië liep That’s Life in totaal zelfs 21 jaar, van 1973 tot 1994. Hearts of Gold, een ander succesvol BBC-programma met Esther Rantzen, faalde hier overigens jammerlijk.

5 De Uitdaging (1990-1998)
Het onmogelijke mogelijk maken. Net als in Challenge Anneka (1989-1995) , het BBC-origineel rondom presentatrice Anneka Rice, moest Angela Groothuizen in een kort tijdsbestek voor IDTV en de AVRO van tevoren onbekende opdrachten volbrengen, vaak naar aanleiding van een noodkreet van een kijker of instelling. “Sommige mensen vinden Anneka Rice te ‘bitchy’ en te snauwerig”, zei Groothuizen destijds tegen Televizier. “Maar als ik haar zo zie hollen, volgehangen met alle noodzakelijke apparatuur, neem ik mijn petje voor haar af.” In 1998 zat er voor de AVRO na acht jaar geen Uitdaging meer in…

6 Kees & Co (1997-2006)
Zonder meer een van de succesvolste Nederlandse BBC-comedybewerkingen ooit. Dat is RTL’s Kees & Co, waarvan de eerste vijf seizoenen waren geïnspireerd op de BBC-sitcom 2Point4Children. Martine Bijl ging aan de slag met de Britse scripts en gaf er daarna al gauw haar eigen draai aan. Later kwamen scenarioschrijvers Lenny Barker en Haye van der Heyden aan boord.

7 Weltevreden op 10: Percy’s Place (2003-2004)
Een televisieshow in een huiskamer. Dat was het uitgangspunt van The Kumars at No 42, de Britse multiculticomedy die hier in de Surinaams-Nederlandse versie al na twee seizoenen van het NPS-scherm verdween. Net zoals dat overigens in veel andere landen was gebeurd… Toen ik schrijver, bedenker en acteur Sanjeev Bhaskar er eens naar vroeg, verklaarde hij: “Amerika heeft het geprobeerd, Australië, Israël en ook India. Ik was daar overigens zelf totaal niet bij betrokken. Wat er gebeurt is dat een buitenlands tv-station het format van het eindproduct koopt. Met andere woorden, ze kopen niét alle fouten en vergissingen die jij als oorspronkelijk programmamaker in de loop van het totstandkomingsproces hebt gemaakt.”

“En dat is waar ik – denk ik achteraf bekeken – toch wel een rolletje had kunnen spelen. Misschien dat ik hier en daar had kunnen zeggen: ‘Leuk idee jongens, maar wij hebben iets dergelijks ook weleens ooit geprobeerd maar bij ons werkte het niet om die-en-die-reden’. Want dat is echt wel een ding: wanneer je een format koopt, koop je niét de ervaring van het totstandkomingsproces. Je koopt enkel het eindproduct. Dus ik denk dat de buitenlandse versies van The Kumars soms misschien wat succesvoller geweest hadden kunnen zijn, met hier en daar een beetje hulp. Maar goed, dat is praten achteraf.”

8 Dancing With The Stars (2005-2007)
Lang voordat Sylvana Simons in de Tweede Kamer plaatsnam was zij samen met Ron Brandsteder duo-presentator van het eerste seizoen van Dancing With The Stars, de RTL-versie van BBC’s Strictly Come Dancing uit 2005. Bekende Nederlanders als Koert-Jan de Bruijn uit GTST en Irene van der Laar gingen de strijd met elkaar aan op de dansvloer en waagden zich begeleid door een professionele stijldanser voor een miljoenenpubliek aan de Engelse wals en de rumba, precies zoals aan de overkant van de Noordzee. In tegenstelling tot Groot-Brittannië waar de ballroomdanswedstrijd nog altijd een van de grootste kassuccessen is op zaterdagavond, werd het programma hier alweer na drie seizoenen opgedoekt. Om uiteindelijk nog twee keer kort terug te keren, in 2009 en 2019.

9 Robot Wars (1998-2004)
Sir Killalot, Ded Metal, Shunt en Matilde. Zij waren de hoofdrolspelers in een groots opgezette BBC-televisiespektakelshow waarin grappige, op hobby-en zolderkamers geproduceerde robotten met elkaar de strijd aangingen. De voor BNN gemaakte Nederlandse serie werd overigens gewoon opgenomen in Londen met Rob Kamphues als centrale presentator. Dat het overwegend Britse klapvee geen woord Nederlands sprak mocht de pret niet drukken. De Britse producent vertelde me voor de VARAgids in 2003: “Rob spreekt tussendoor vloeiend Engels waarmee hij meteen het hele publiek voor zich wint.”

10 De Zwakste Schakel (2000-2012)
The Weakest Link is een pittige kennisquiz waarin kandidaten telkens hun zwakste collega zelf aan de kant mogen schuiven. Begonnen als opvullertje voor de saaie doordeweekse middag op BBC TWO in 2001, maar in minder dan een jaar tijd doorgepromoveerd naar het veel dichter bekeken BBC ONE. In Nederland werd De Zwakste Schakel op RTL 4 van 2001 tot 2004 gepresenteerd door Chazia Mourali. Bridget Maasland nam het stokje van haar over in de opgepoetste versie uit 2020. Curieus detail: in de Verenigde Staten kocht NBC de complete BBC-formule, inclusief de fameuze Britse presentatrice Anne Robinson.

Patrick Bremmers
Mediajournalist en Britse tv-kenner